Turkish term (edited): Dost dost diye nicesine sar�ld�m. Benim sad�k yarim kara toprakt�r.

cherished a many, taking them for a friend /
the soil in my mound remains the true one in the end


tabii bunun kötü şiir çevirisi olduğu 1. orijinalinde kafiye yokken, kafiye diye tutturmasından, 2. fazla uzun olmasından... belli oldu. en büyük sorun, bizdeki "kara toprak"a tekabül edecek bir imge bulamamam. "earth" ve "soil" tek başına bunu düşündürmüyor bana kalırsa. "under the sod" ve "deep six" gibi ifadeler var, bildiğim; ama birincisini cümleye oturtamadım, ikincisi ise argo kaçtı. diğer arkadaşların dediği gibi bu çok zor bir çeviri ve içimizde anadili ingilizce olan türkçe çevirmenleri var. onların katkı ve yorumları çok faydalı olacaktır, umarım aceleniz yoktur :-)

--------------------------------------------------
Note added at 2 days 7 hrs 56 mins (2004-11-26 00:40:40 GMT)
--------------------------------------------------

TOPRAK MESELESİ

Öncelikle, Âşık Veysel’in bu dizeleri ne zaman yazdığına dair bilgisi olan varsa çok makbule geçer. Ben bulamadım. Ama bendeki duygu, ömrünün sonlarına doğru yazmış olacağıdır. Dizelerde ölümden hiç söz edilmediği doğru. Ancak “Kara Toprak” ifadesi, belki cenaze ağıtlarından ötürü, bana doğrudan “insanın öldükten sonra koyulacağı yer olarak toprak”ı çağrıştırıyor. Yani toprağın, kötü ve ürkütücü yüzünü.

Bunu “Black Earth” ile karşılayamayacağımız düşüncesinde ısrarlıyım, çünkü “black earth”, toprağın verimlilik yönünü vurgulayan bir ifade. Aziz’in linkini verdiği ve adı da zaten “Black Earth” olan şiiri okuyunca da benim gördüğüm bu:

[…]
The land is rich with decay
and past seasons.
On my best days,
I can reach ito the soil
and marry my soul with the green world --
tarragon and escarole,
lemon balm and sage --
envy the power of black earth
[…]

Zaten İngilizce’deki “black earth” ifadesi, Webster’a göre Rusça “çernozem”in birebir çevirisi imiş, yani içinde bol organik madde olan, dolayısıyla da verimliliği yüksek toprak. Tabii aslında çok çok ilginç, yani bütün insan topluluklarının toprağa ilişkin geliştirdiği imgeleri çok güzel toparlayan bir şey bu: Özellikle verimli olan bir toprak çeşidi, çünkü içinde bol miktarda ölmüş organik madde var – içinde çok ölüm olduğu için çok hayat veriyor.



“Mother earth” meselesini de çok düşündüm. Şu kesin: “Toprak” Jungcu terimlerle ifade edecek olursak, insanlığın kolektif bilinçdışında “dişi” olarak kodlanmış bir unsur. Bildiğim kadarıyla –bütün diller hakkında bu bilgiye sahip olmam tabii ki mümkün değil, istisnası olabilir ama…- gramatik “gender” olan bütün dillerde dişil artikel alıyor, bu anlamda “gender” teamüllerini altüst eden Almanca’da bile toprak, dişi mesela. (Ben, dillerdeki bu gender meselesinin, bazı teorilerde öne sürüldüğü gibi tamamen rastlantısal ya da ses uyumuyla ilgili olduğunu düşünmüyorum; ama böyle düşünenler için bu örnekler bir şey ifade etmeyecektir tabii, onu da kabul ediyorum.) Ama dişi, sadece ana değildir ki – veya ana sadece besleyen, sevgi veren, koruyan da değildir. Kolektif bilinçdışı diye bir şeyi kabul edecek olursak, burada (bu katmanda?) dişi, sadece hayat veren değil; aynı zamanda kötülük, pislik, karanlık, kargaşa vb. Verici bir şey, şefkat nesnesi değil şefkat için başvurulan nesne; arzu nesnesi; ve aynı zamanda tiksinti ve korku nesnesi. Ve tabii eninde sonunda teslim olunan bir şey. Toprağın iradesine karşı koyamazsınız, vakti gelince içine girip yatmaktan, içinde çürümekten kurtulmanın bir yolu yoktur. Yani hem ölüm, hem hayattır. Mesela Adil Bey çok ilginç bir şey söylüyor: İnsan anasını doğurtur mu? Tabii ki doğurtmaz; bugün –hatta binlerce yıldır- geçerli olan hiçbir etik sisteminde, insanın anasını doğurtma isteği kabul görür bir şey değildir. Yar kelimesinin, cinsel sevgiyle sınırlı bir anlamda kullanılmadığını da kabul ediyorum. Ama yine de bence buradaki toprak, sadece “ana” boyutuyla sınırlı bir toprak değil. (Hatta Türkçe’deki “Toprak Ana”, “Tabiat Ana” gibi ifadelerin Batı dillerinden çeviri yoluyla dile girmiş olduğu şüphesini de taşıyorum. Eğer böyle ise Âşık Veysel’in, Batı kültürüyle hiçbir teması olmamış Anadolu tarım toplumunu temsil ettiğini hatırlamakta fayda var. Mesela, Âşık Veysel’le tamamen aynı sosyal dokunun insanı –ve aslında kendisi de bir âşık- olan rahmetli babaannemden toprakla ilgili onca söz duydum, “kara toprak” ifadesini de duydum, ama “Toprak Ana”yı hiç duymadım.) Çok dağıttım ama: Neticede, buradaki toprak, tam da Jungcu anlayıştaki dişil unsura, onun tamamına denk düşüyor ve analıkla sınırlı değil.

Bir de “kara” kelimesinin Türkçe’deki kullanımlarını düşünelim: kara baht / yüzümü kara çıkardı / alnıma kara çaldı vb vb. Bunlar, \"black\" değil; bu anlamda da barabus’un bulduğu “dark” karşılığı bence çok daha iyi oturuyor yerine. Yani “kara” kelimesinin, “karanlık” (hem literal olarak, hem de değersiz, kötü, pis vb anlamlarıyla) anlamına daha yakın kullanıldığını düşünüyorum. Yani: İşte hayatımın sonuna doğru (ne zaman ve hangi yaşın halet-i ruhiyesiyle yazdığına dair benim tahminim tabii bu) anlıyorum ki tek gerçek dost, değersiz gördüğümüz, kirletir gördüğümüz, içinin karanlığından korktuğumuz, yani o “kara” dediğimiz toprakmış meğer.


--------------------------------------------------
Note added at 2 days 11 hrs 31 mins (2004-11-26 04:15:29 GMT)
--------------------------------------------------

ee tamam da, önerin nedir? diye sorarlar adama tabii :-)

valla ne desem bilmem ki. \"soil in my mound\" olmaz tabii ki, en azından \"mound\"u kaldırmak şart. \"soil\" işin kara kısmına daha uygun düşüyorsa da bütün insanlığa ait kolektif bir imge olan kavram \"earth\"tür, \"soil\" değildir. barabus\'un \"dark\"ı ve balaban\'ın \"soil of earth\"ü ve selçuk\'un bütün açıklamalarıyla birlikte dize çevirileri (özellikle \"gül verdi\"li kısmın çevirisini çok beğendiğimi ifade etmeliyim) şöyle birleştirilip, aziz\'in ve smyrna\'nın çevirileriyle harmanlansa falan... nasıl olur?